Niezwykłe Kazuary

Kazuar hełmiasty (Casuarius casuarius)
Fot. Dorota Polaczek

Czy patrząc na zdjęcie kazuara, zastanowiło Was, po co mu ten dziwny twór na głowie nazywany hełmem? Naukowców też, ale jak na razie snują tylko przypuszczenia:

• może stanowić wtórną cechę płciową,

• może być przydatny w walce o dominację,

• może chronić głowę przed spadającymi owocami, gdyż są one podstawą jego diety,

• może wzmacniać dźwięk.

Badacze odkryli, że kazuar mniejszy i hełmiasty wydają najniższe wśród ptaków dźwięki, ledwo mieszczące się w paśmie słyszalności człowieka. Ich wołania mają tak niską częstotliwość, gdyż właściwość ta ułatwia falom dźwiękowym przenikanie bardzo gęstej roślinności. 

Niewątpliwie hełm stanowi ochronę głowy, gdy ptak przedziera się przez gąszcz. Kazuar biega z opuszczoną głową, torując sobie nią drogę.

Co ciekawe, hełm o wysokości około 18 cm zbudowany jest z miękkiej gąbczastej kości zrośniętej z czaszką i rośnie wraz z dojrzewającym ptakiem.

Innymi cechami przystosowawczymi do siedliska (gęste i wilgotne lasy równikowe) jest klinowaty kształt ciała i zredukowane skrzydła z 5 – 6 dużymi piórami składającymi się tylko ze sztywnych lotek pozbawionych promieni, czym bardziej przypominają kolce jeżozwierza niż pióra ptaka. Ta cecha uniemożliwia wzniesienie się w powietrze. Kazuary nie posiadają sterówek. To pozwala im błyskawicznie poruszać się w gęstym lesie, bo aż z prędkością 50 km/godz., unikając zahaczania o kolce, pnącza, liście o ząbkowanych brzegach. Dla porównania człowiek biegnie średnio z prędkością 12 – 15 km/godz. w dogodnym terenie. Nawet sportowcy osiągają nie więcej niż 36 km/godz.

Nogi kazuarów są masywne, z trzema palcami, z których środkowy zaopatrzony jest w 12,5 cm szpon. To rzeczywiście groźne narzędzie obrony i ataku, tym bardziej że potrafią podskoczyć 1,5 m w górę. Mogą zranić człowieka, gdy poczują się zagrożone. Jednak ich zła sława o wyjątkowej agresji jest przesadzona. Do tej pory wydarzył się tylko jeden przypadek śmiertelny. Doszło do niego w 1926 r., kiedy to16-letni Philip McClean wraz z bratem zaatakowali ptaka. 

Kazuary są też świetnymi pływakami, a nie dysponują gruczołem kuprowym jak większość pływających ptaków. Potrafią przepłynąć szeroką rzekę i mogą też pływać w morzu. Jak było wspomniane wcześniej, kazuary są zwierzętami głównie owocożernymi. W skład ich diety wchodzą owoce z co najmniej 26 rodzin roślin jak np. psiankowatych, mirty, wawrzynu, kokietnika,dzikiego winogrona. Szczególnym ich przysmakiem są śliwki Cerbera floribunda zwane inaczej śliwkami kazuara. Co ciekawe, sok tego owocu jest toksyczny dla człowieka i większości zwierząt. 

Kazuary jednak radzą sobie z toksynami dzięki specyfice układu trawiennego, ponieważ w ich żołądku działa niezwykła kombinacja enzymów trawiennych neutralizujących toksyny. Ponadto kazuary żyją w symbiozie z drzewami owocowymi. Połykając owoce w całości, nawet tak duże, jakjabłka i banany, i nie wspomagając ich rozdrabniania oraz trawienia drobnymi kamykami, jak robi to wiele ptaków, przyczyniają się do tego, że nasiona przechodzą przez przewód pokarmowy nietknięte i wydostają się na zewnątrz wraz z odchodami gotowe do kiełkowania. W ten sposób ptaki rozsiewają nasiona nawet ponad kilometr od drzewa, z którego pochodzą. Z tego względu obecność kazuarów jest gwarantem zdrowia poszycia leśnego. Ptaki zwykle żerują po kilka dni pod jednym owocującym drzewem i zazdrośnie bronią go przed swymi kompanami. Zaobserwowano, że z nasion rzadkiego australijskiego drzewa Ryparosa po przejściu przez jelito kazuara wyrastają dużo wyższe drzewa niż z tych, które trafiły bezpośrednio na ściółkę.

Samice kazuarów odróżniają się od samców większymi rozmiarami i jaśniejszym ubarwieniem. Ich rola w rodzicielstwie ogranicza się do złożenia 2 – 8 jasnozielonych lub bladozielononiebieskich jajo wielkości 9 - 14 cm. To trzecie pod względem wielkości jaja w świecie ptaków po strusich i emu. 

Zdarza się, że samice podrzucają jaja do gniazd także innych samców. Budową gniazda zajmują się samce, ponieważ to na nich spocznie cały ciężar odchowania młodych. Wykopują płytkie dołki w glebie, a następnie wyścielają je liśćmi i trawą. Po pojawieniu się jaj samce przez 50 – 52 dni troskliwie zajmują się nimi, usuwając starą wyściółkę i przynosząc nową, aby utrzymać odpowiednią temperaturę w gnieździe. Po wykluciu pisklęta pozostają pod opieką samca przez kolejne 9 miesięcy. Niewesołe jest życie samców, nie? Rodzicielstwo pochłania im prawie rok życia(około 320 dni). Młode kazuary do 4 roku życia mają szare upierzenie, dopiero potem zmieniają je na „dorosłe”.

Tubylcy wyżyn Nowej Gwinei traktują złapane pisklęta kazuarów jako na wpół oswojony żywy inwentarz, który po osiągnięciu odpowiednich rozmiarów zabijany jest dla mięsa i kości. Te ostatnie wykorzystują do wyrobu ostrzy do strzał oraz sztyletów.